Αναφορές στο έργο μου
Μαντώ Κατσουλού – Ζολώτα η μεγάλη Λογοτέχνιδα του Πειραιά
Την Τρίτη 24 Μαρτίου, απόγευμα, στην αίθουσα εκδηλώσεων του Β΄ Δημοτικού Διαμερίσματος Πειραιά, παρουσιάστηκε το νέο βιβλίο της γνωστής και βραβευμένης λογοτέχνιδος Μαντώς Κατσουλού-Ζολώτα «Ωδή στη μικρή μεγάλη μου πατρίδα», των δικών της εκδόσεων Art-Selana (ποιητική συλλογή).
Μεγάλος ο κύκλος των λογοτεχνών και φίλων που παρέστησαν, όλοι τους άνθρωποι άξιοι του πνεύματος με αρκετά έργα καθένας στο ενεργητικό του.
Δυο είναι οι άξονες της ποίησης γύρω από τους οποίους στρέφεται τόσο επιτυχημένα η ποίηση της Μαντώς: Η αγάπη στην πατρίδα της και η αφοσίωση και η αγάπη στο παιδί της. Βυθισμένη όμως στον πόνο και τα αδιέξοδα. Και όπως και στα άλλα της έργα (δοκιμιακά και πεζογραφήματα και όχι μόνο ποιήματα) έχει ένα πλούσιο χειμαρρώδη λόγο που αγκαλιάζει το αντικείμενο της ποίησής της και κυρίως η γλώσσα της εκφράζει όλη την ομορφιά της ελληνικότητας στη ψυχή της.
…
Ζω το δικό μου προαιώνιο Έλληνα λόγο,
γεμάτον ιδέες και ζώσες ελπίδες
…
Καμμιά στους Νόμους σου μομφή, μηδέ και ψόγος,
της Μνημοσύνης γιος σοφός, σεβαστικός, νοήμων,
κι αδέλφι σου Πατρίδα, είν’ ο Λόγος!
(Ελλάδας επίγνωση)
Οι βαθιές της γνώσεις και στη μυθολογία, είναι εμφανείς πάντα στα ποιήματά της.
Αλησμόνητο μου έχει μείνει το άκουσμα του έργου της Ορατόριο που είχε παιχθεί στο Δημοτικό Θέατρο Αθηνών και πραγματικά είχα θαυμάσει και τον ωραιότατο στίχο και τη μουσική του επένδυση αλλά και την ωραία εκτέλεση του έργου. Στην Ελλάδα όμως κρίνονται επιλεκτικά οι άνθρωποι. Με… διάφορα κριτήρια.
Οπωσδήποτε η Μαντώ Κατσουλού ανήκει στους δυνατούς λογοτέχνες αυτής της χώρας.
Ελπίζω η ποιητική της αυτή συλλογή να είναι καλοτάξιδη και να αναγνωριστεί η αξία της από πολλούς αρμόδιους. Και η αγάπη να γίνει ύλη (όπως λέει σε κάποιο ποίημά της), κάτι πολύ κοντινό και πραγματοποιήσιμο.
…
Ω συ αγάπη, αγάπη! που προσπαθείς να γίνεις ύλη, μια
γίνεσαι άνεμος, πυγολαμπίδα, σύννεφο, φωτιά και χάνεσαι
στα πύρινα βάθη της ανερώτητης ψυχής μου!
Τούλα Μπούτου
***
ΜΑΝΤΩ ΚΑΤΣΟΥΛΟΥ
«Πιράνχας και Υάκινθοι», Πειραιάς 1990
Σε κάποιο σημείο της «Ποιητικής» του ο Σταγειρίτης Άγιος παρατηρεί ότι, ένα από τα πλεονεκτήματα της διήγησης σε σχέση με την σκηνική αναπαράσταση, είναι ότι μπορεί να πραγματευτεί πολλές ταυτόχρονες πράξεις. Και νομίζω ότι μάλλον βοηθά η ρήση αυτή του παππού μας Αριστοτέλη τον αναγνώστη που θα θελήσει να διαβάσει τα τρυφερά και ευαίσθητα διηγήματα της Πειραιώτισσας-αν και από την Πάτρα-Μαντώς Κατσουλού.
Μέσα από τον λογοτεχνικό της «πλακούντα» αναδύεται ένας αφάνταστα μαγευτικός λυρισμός που σαν την μαγική σκόνη που εκχέεται από το μικρό ραβδάκι της νεραΐδας σκεπάζει την ψυχή του αναγνώστη.
Η συγγραφέας με τον μεστό, εύληπτο λόγο της δεν ενδιαφέρεται να εκφράσει παρά μόνο εκείνο που μέσα από την θηλυκή της ευαισθησία πραγματικά αισθάνεται.
Δεν την απασχολεί τι αντίκτυπο θα έχει η ματιά της πάνω στο κοινωνικό σύνολο, και μάλλον γιαυτόν τον λόγο τα διηγήματά της διαβάζονται τόσο ευχάριστα. Γιατί, μπορεί τα διάφορα γεγονότα που καταγράφει να είναι πραγματικά, αλλά, γίνονται αληθινά, μόνο κάτω από την λογοτεχνική της γραφίδα. Όπως και εγώ θεωρώ, ότι το όποιο πραγματικό κοινωνικό γεγονός για να αποκτήσει την θέση του μέσα στο Μαυσωλείο του Πολιτισμού, πρέπει να μετατραπεί σε καθαρή Τέχνη. Και, ο άνθρωπος της Δύσης, ο σταυρωμένος ανάμεσα στον Ιησού και τον Μάρξ, κατάφερε να βιώσει την ζοφερή πραγματικότητα της ιστορίας και να την μετατρέψει σε ζωοφόρο πνεύμα, μόνο όταν μετάλλαξε τα οράματά του αλλά και τον υλιστικό ρεαλισμό της ζωής του, σε αφηγηματική τέχνη.
Η Μαντώ Κατσουλού, ακολουθεί τον διηγηματικό δρόμο που άνοιξε στον Ελληνικό χώρο ο πατέρας του ψυχολογικού διηγήματος Γεώργιος Βιζυηνός.
Με γλαφυρό ύφος, πλαστική παραστατικότητα, πληθώρα λυρικών στοιχείων, και θα γράφαμε «λαξευμένες» θηλυκές μνημονικές στιγμές, απεικονίζει τις εσωτερικές διεργασίες, τις συναισθηματικές αντιφάσεις, τις σκοτεινές ψυχολογικές συγκρούσεις του ατόμου και, ιδιαίτερα, την λεπτή και τόσο εύθραυστη γυναικεία ιδιοσυγκρασία. Μια, που κατά κύριο λόγο, η αισθητική της προτίμηση στρέφεται συνήθως προς το δικό της φύλο και αυτό περιγράφει σε όλες τις κοινωνικές κατηγορίες, είτε στα μεγάλα αστικά κέντρα, είτε στα ημιαστικά, είτε στην ύπαιθρο.
Ανάμεσα στο «υπέρυθρο» και στο «υπεριώδες» της θηλυκής οντότητας σαν μητέρας και σαν ερωμένης, η Μαντώ Κατσουλού απεικονίζει τις περίπλοκες και πολύπλοκες κοινωνικές αποχρώσεις της γυναικείας παρουσίας.
Έτσι, δεν καταφεύγει δε οπτικούς λεκτικούς πειραματισμούς ούτε σε ασύνειδες βολιδοσκοπήσεις της εσωτερικής γυναικείας φύσης, αλλά αφομοιώνει τον θηλυκό λυρισμό με τον αναγκαίο εκείνο τρόπο ώστε, να γίνεται συμπληρωματικός παράμετρος στα καθοριστικά χαρακτηριστικά της γυναικείας ψυχολογίας, αλλά και να σφυρηλατήσει, την συνθλίβουσα από τους άλλους πολιτική και ατομική της ταυτότητα. Γιαυτό και το πλούσιο λυρικό στοιχείο των εικόνων της μέσα στο μελαγχολικό πλαίσιο στο οποίο εντάσσονται από την συγγραφέα, δεν συνοδεύει μάλλον την πλοκή της γραφής των διηγημάτων της, αλλά την ίδια την τραγική δράση και δραματικότητα της θηλυκής ύπαρξης, και κατεπέκταση και της αρσενικής, αφού ο άντρας-λόγω παράδοσης και κοινωνικής παιδείας-πάντοτε προσπαθεί να κρύψει στα βάθη του είναι του την θηλυκή του φύση.
Και έρχονται στον νου μου μερικές φράσεις του Ζαν Ζενέ αυτού του Άγιου του Έρωτα-του Ερωτικού συναισθήματος-που γράφει τα εξής: «Η ορατή περιπέτεια του κάθε ανθρώπου συντίθεται από πράξεις που σπάνε τον νόμο. Τι απομένει από κάθε ζωή; Το ποίημά της».
Και αυτό το ποίημα της θηλυκής ζωής καταγράφει η διηγηματογράφος Πειραιώτισσα συγγραφέας Μαντώ Κατσουλού.
Γιώργος Χ. Μπαλούρδος
Πρώτη δημοσίευση, εφημερίδα «Η Φωνή του Πειραιά», αριθμός 13. 355/31-5-1990.
Πειραιάς Κυριακή, 13 Οκτωβρίου 2013.
Υ. Γ. Την Μαντώ Κατσουλού, την πολυγραφότατη και δραστηριότατη αυτή γυναίκα την γνώρισα από κοντά και έχουμε συνεργαστεί αρκετές φορές, και πάντα τις έλεγα ότι είναι μια πολύ καλή διηγηματογράφος και ότι αν καλλιεργήσει αυτό το είδος της γραφής, που τις πηγαίνει, θα μας δώσει θαυμάσια πράγματα. Δυστυχώς κατά την γνώμη μου, η Μαντώ σπατάλησε το ταλέντο της σε πράγματα επικαιρικά και μακρά των δικών της χαρισμάτων. Έτσι παρήγαγε έναν τεράστιο όγκο κειμένων που απέχει μακρά από την τόσο θεσπέσια διηγηματική της συγγραφική φύση. Αλλά οι επιλογές του καθενός μας είναι επιλογές και είναι σεβαστές.
***
